برگزاری مراسم افتتاحیه دومین همایش ملی تمدن نوین اسلامی
1395-12-07
به گزارش«روابط عمومی» دانشگاه، مراسم افتتاحیه دومین همایش ملی تمدن نوین اسلامی چهارشنبه 4 اسفند ماه از ساعت 15 در سالن همایش های امام خمینی (ره) دانشگاه برگزار شد.
مراسم افتتاحیه دومین همایش ملی تمدن نوین اسلامی با حضور حجت الاسلام و المسلمیندکتر غلامی رئیس مرکز پژوهش های علوم انسانی و اسلامی صدرا، دکتر ثقفی رئیس دانشگاه، معاونین، مدیران، کارکنان و دانشجویان دانشگاه، چهره های برجسته علمی و دانشگاهی، روسا و اساتید دانشگاه های کشور برگزار شد.
در ابتدای مراسم پس از قرائت کلام الله مجید توسط قاری بین المللی، استاد مهدی پورزرگری و پخش سرود جمهوری اسلامی ایران، دکتر ثقفی رییس دانشگاه شاهد به بیان سخنان خود پرداخت.
ایشان ضمن تشکر از میهمانان، محققین و دست اندرکاران علمی و اجرایی دومین همایش تمدن نوین اسلامی در دانشگاه، با اشاره به فرازهایی از بیانات مقام معظم رهبری در آبان سال 1394 در دیدار رؤسای دانشگاهها، پژوهشگاهها، مراکز رشد و پارکهای علم و فناوری درخصوص اهمیت نقشآفرینی دانشگاه در زمینه سازی برای تحقق تمدن نوین اسلامی، ضمن ارائه تعریف مقام معظم رهبری از تمدن نوین اسلامی، ضمن تاکید بر مسئولیت دانشگاه ها در این خصوص، مطالبه ایشان را قرار گرفتن این موضوع در محور برنامه ریزیها دانست.
وی با اشاره به ارتقای مقالات ارسال شده به دومین همایش تمدن نوین اسلامی افزود: دانشگاه شاهد تا زمانی که سایر دانشگاهها و مؤسسات پژوهشی بطور گسترده پای این کار بیایند بنا دارد به صورت پیوسته و سالانه این همایش را برگزار کند و بر همین اساس در همایش اول اعلام کردیم دانشگاه دبیرخانه دائمی همایش را تاسیس کرده است و انشاءالله ما در طول سال هم به غیر از یک یا دو روزی که همایش داریم، نشستهای تخصصی نیز در این زمینه برگزار خواهیم کرد. دکتر ثقفی با اشاره به اهمیت موضوع همایش و نقش آن در نقشه راه انقلاب اسلامی، راهبردها، برنامه ها و اقداماتی که همین امروز باید انجام گیرد، سه رکن اساسی برای تحقق تمدن را داشتن آرمان مبتنی بر اعتقادات و فرهنگ، کسب قدرت از مسیر سیاست و کسب ثروت به عنوان ابزار در حوزه اقتصاد بر شمرد و افزود: در تمدن اسلامی فرهنگ و اعتقادات به عنوان اساس هویت انسان، اصل است و قدرت و ثروت ابزار هستند. آرمان تمدن غرب بهره مندی و برخورداری و تمتع است و برای معنا جایگاهی دیده نشده است؛ لذا پس از به قدرت رسیدن و دستیابی به رونق و رفاه مادی، این نگاه به اصطلاح تمدنی، به غایت خود رسیده است. در صورتیکه غایت زندگی انسان در نگاه اسلام، بهره مندی مادی نیست و آرمان و قدرت و ثروت در یک حلقه بسته هدف بزرگتری را به عنوان هدف آفرینش انسان دنبال می کنند؛ قرب الهی. پس غایت تمدن نوین اسلامی، قرب الهی است.
رئیس دانشگاه با اشاره به فرآیند پنج مرحله ای تحقق تمدن نوین اسلامی گفت: ما بعد از تحقق نظام اسلامی در قالب جمهوری اسلامی و قانون اساسی که اسلام را حاکم بر همه چیز شمرده است، همچنان در مرحله سوم یعنی دولت سازی هستیم و هنوز دولت اسلامی محقق نشده است. وی در ادامه افزود: استکبار با تمام توان با ایجاد موانع و تولید نسخههای بدلی برای دولت اسلامی در جهان، سعی در عدم تحقق این مرحله دارد. اما همانگونه که دو گام اساسی تاکنون برداشته شده، دو گام دیگر دولت اسلامی و جامعه اسلامی هم با حرکت صحیح قابل تحقق است.
دکتر ثقفی در تبیین ضرورت الگوسازی در عصر حاضر گفت: بشر برای آماده شدن برای دوران ظهور، باید مزه تمدن اسلامی را بچشد. همه انسانها دارای این توان و ظرفیت نیستند که بتوانند بر اساس تعقل و تفکر و با مطالعه به حقانیت تمدن نوین اسلامی ایمان بیاورند و تا نمونه عینی در معرض دیدشان قرار نگیرد، به باور نمی رسند. لذا تحقق جامعه اسلامی به عنوان جامعه الگو ضروری است. پس از آن، این الگو در سراسر گیتی تکثیر خواهد شد و بدین ترتیب زمینه های ظهور حضرت حجت (ع) بوسیله تمدنی که بدست غیر معصوم محقق شده و البته فاصله زیادی با جامعه آرمانی دوران ظهور دارد، فراهم می شود.
دکتر جهان بین رئیس دبیرخانه دائمی و دبیر علمی همایش دیگر سخنران این همایش بود.ایشان گفت: انقلاب اسلامی ایران با بیان نظریه نه شرقی نه غربی به دنبال درافکندن طرحی نو و تحقق حیاتی جدید بود، امام راحل(ره) مسئله اصلی را نه تغییر رژیم سلطنتی بلکه نشر توحید در عالم می دانند و انقلاب مردم ایران را نقطه شروع انقلاب بزرگ جهان اسلام به پرچم داری حضرت حجت ( ارواحنا فداه) معرفی می فرمایند. رهبر معظم انقلاب اسلامی نیز همواره بر این نکته تاکید داشته اند که انقلاب اسلامی ایران نه یک حادثه منطقه ای بلکه واقعه تاریخی و آغاز یک عصر جدید است. جهان بین ادامه داد: انقلابی که به نام اسلام گام جدیدی را پیش پای بشریت نهاد از منظر ایشان بنای یک نظام و تمدن اسلامی جدید و یک تاریخ نو قضیه ای جدی است و ایشان از آن به روز نوی مسلمین تعبیر می کنند. معظم له انقلاب اسلامی را آغاز زنجیره ای می دانند که غایت آن تشکیل امت اسلامی و تمدن نوین اسلامی است و به عبارتی خط کلی نظام اسلامی و دستور قطعی نظام اسلامی رسیدن به تمدن نوین اسلامی می باشد.
دبیر علمی همایش ادامه داد: این تمدن بر چهار پایه دین، عقلانیت، علم و اخلاق استوار می باشد از این رو تمدن نوین اسلامی تمدنی است که با شاخصه های ایمان و علم و اخلاق و مجاهدت مداوم اندیشه پیشرفته و اخلاق والا همراه است و نقطه رهایی از جهان بینی مادی و ظالمانه و اخلاق تضعیف شده ای است که ارکان تمدن امروزی غرب اند. وی درباره سومین مرحله آن یعنی تحقق دولت اسلامی گفت: در مرحله دولت اسلامی آن چه اهمیت دارد اسلامی شدن روش و منش دولتمردان می باشد به عبارتی در این بخش که به تدریج رخ می دهد به دنبال نظام سازی تفصیلی و تحقق آن هستیم.
دکتر جهان بین بیان داشت: تامل و تعمق در این مفاهیم و مراحل و تلاش برای گفتمان سازی به منظور ایجاد نهضت نرم افزاری و تولید فکر و علم به شکل طبیعی که از طریق تضارب آرا و ایجاد فضای آزاد اندیشی رخ خواهد امری ضروری است براین اساس دومین همایش ملی تمدن اسلامی با همکاری جمع کثیری از مراکز دانشگاهی حوزوی علمی و پژوهشی کشور و با محوریت دانشگاه شاهد که مجمع بسیاری از انسان های عالم و فرهیخته و معتقد بوده و به تعبیر رهبر معظم انقلاب گلخانه عطر آگین است، در چهارم و پنجم اسفند ماه 1395 برگزار می گردد. دکتر جهان بین سپس تشریح چگونگی برگزاری و همایش و 12 کمیسیون آن پرداخت.
رئیس دبیرخانه دائمی همایش خاطر نشان کرد:سال گذشته این اتفاق مهمی که در دانشگاه شاهد افتاد نزدیک به80 مقاله رسید که این البته آغاز راه بود، امسال این 80 مقاله به 209 مقاله رسید که این نشان دهنده اقبالی که جامعه علمی کشور به این موضوع دارد و خداوند را باید نسبت به این شاکر باشیم.
سخنران پایانی مراسم افتتاحیه همایش حجت الاسلام والمسلمین دکتر رضا غلامی، رئیس مرکز پژوهش های علوم انسانی و اسلامی صدرا بود که به بیان دیدگاه های خود پرداخت.
دکتر غلامی ضمن تشکر و قدر دانی از رئیس دانشگاه شاهد، معاون پژوهشی و دبیر همایش ملی تمدن نوین اسلامی که امسال هم همت کردند و این همایش را قوی تر از قبل برگزار کردند، گفت: مفتخریم در جایی حضور داریم که امروز به پایگاه علمی مطالعات تمدن نوین اسلامی تبدیل شده است و امیداوارم در سال های آینده، شاهد شکل گیری اولین قطب علمی در این موضوع در دانشگاه شاهد باشیم.
ایشان در ادامه بیان داشت: همانطور که مستحضرید، موضوع بحث من، آزادی و تمدن نوین اسلامی است. به نظر می رسد، یکی از کلیدی ترین مباحث در این عرصه مطالعاتی، تعیین نسبت و مناسبت آزادی و تمدن نوین اسلامی است.بحثم را از تعریف تمدن نوین اسلامی آغاز می کنم که منظور من از این تمدن روشن شود. تمدن نوین اسلامی، عبارت است از ظهور و بروز مادی و معنوی پیشرفت های هدفمند، سیستماتیک و نوظهور امت اسلامی، با محوریت ایران، بر اساس تعالیم اسلامی در تمامی عرصه های اجتماعی، که شکلی معنادار و منضبط به خود گرفته است. در این تعریف، واژه "ظهور و بروز"، ناظر به اصل عینیت یافتگی است که قبلا در مقالاتم این اصل را توضیح داده ام؛ "مادی و معنوی"، ناظر به گستره تمدن و دو جنبه ای بودن آن است. ما، نه پیشرفت مادی تنها را مصداق تمدن تلقی می کنیم و نه پیشرفت معنوی تنها را مصداق تمدن تلقی می کنیم.
رئیس مرکز پژوهش های علوم انسانی و اسلامی صدرا افزود: "هدفمند و سیستماتیک"بودن پیشرفت ها ناظر بر وجود یک ابرنظریه و الگوی مشخص برای پیشرفت هاست. "نوظهور" بودن پیشرفت ها، مرز تمدن تاریخی اسلامی را با تمدن نوین معین می کند. بر این اساس، تمدن نوین به معنای برگشت به گذشته نیست بلکه به مفهوم استفاده از سرمایه های تمدنی پیشین برای رسیدن به یک تمدن امروزی است. "امت اسلامی"، بر فراملی بودن این تمدن تاکید دارد، و "ایران" در این تعریف، به نقش کلیدی و محوری کشورمان در شکل گیری تمدن نوین اسلامی اشاره دارد. "بر اساس تعالیم اسلامی"، روح حاکم بر تمدن نوین اسلامی را معرفی می کند؛ به تعبیر دیگر، این اسلام است که مثل خون در رگ های تمدن جدید جاری است. همچنین، واژه های "شکل معنادار و منضبط" هم به صورت و فرم تمدن نوین اشاره می کند. باید توجه داشت که اصولا به پیشرفت های پراکنده، بی معنا و غیر منضبط، تمدن اطلاق نمی شود و این واژه ها در تعریف من، تاکید دوباره ای بر این واقعیت است.
دکتر غلامی در ادامه ی سخنان خود با طرح سوالی مبنی بر اینکه از نظر شما ویژگی های اصلی تمدن نوین اسلامی چیست؟ به چهارده ویژگی برای این تمدن اشاره کردند:
یک، تمدن نوین اسلامی، تمدنی "دین بنیاد و حق گراست". اگر حقیقت اسلام را از این تمدن بگیرم، این تمدن پوچ خواهد بود.
دو، این تمدن، "عدالت رکن" است. در واقع، عدالت و ظلم ستیزی، ستون اصلی تمدن نوین اسلامی است.
سه، تمدن نوین اسلامی، "امام محور" است. یعنی در چنین تمدنی، امام معصوم (ع)، در غیاب امام معصوم (ع)، ولی فقیه، ارائه طریق و ایصال به مطلوب را بر عهده دارد و اصولا تحقق دین و عدالت، در گرو وجود امامت است.
چهار، این تمدن، "آزادی زاست". به بیان دیگر، به بسط و تعمیق آزادی حقیقی کمک می کند و با استبداد و خودکامگی در تعارض است.
پنج، تمدن نوین اسلامی، "مردم نهاد" است و نه حکومت نهاد. البته دولت ها در شکل گیری حکومت نقش مهمی دارند ولیکن در تمدن نوین اسلامی، فراتر از نخبگان، آحاد مردم از نقشی هوشمند برخوردارند.
شش، این تمدن، فرایندی و تدریجی است و نه پروژه ای و دفعتی.
هفت، تمدن نوین اسلامی، "علم گراست". چه علم به معنای معرفت، چه علم به معنای ساینس.
هشت، این تمدن، "فقر ستیز" است، به این معنا که در صدد پیشگیری و ریشه کن کردن فقر در جامعه است. در حقیقت، مواجهه تمدن نوین اسلامی با فقر، مواجهه درمانی نیست، بلکه مواجهه پیشگیرانه است.
نه، تمدن نوین اسلامی، "خلاق و نوآور" است. منظور هم نوآوری در ادبیات، در روش، در ابزار، در فناوری و غیره
ده، این تمدن، "طبیعت دوست" است، یعنی ستیزی با طبیعت ندارد و طبیعت را قربانی فقرزدایی و رفاه جامعه نمی کند.
یازده، تمدن نوین اسلامی، "تعالی خواه" است، یعنی کمال جوست و کمال بشر را در اعتلای حقیقت و روح انسان جستجو می کند.
دوازده، این تمدن، "انسان ساز" است، به این معنا که تمدن نوین اسلامی به دنبال شکوفا سازی جوهر وجودی انسان است و با جریان مسخ انسان در
تمدن غرب در تعارض است. بنابراین، این تمدن به دنبال پرورش انسان های متعالی است و اگر بگوییم هدف اصلی تمدن نوین اسلامی همین است، سخن غیر دقیقی نگفته ایم.
سیزده، تمدن نوین اسلامی، "گسترش یابنده و جهانی" است، و عامل این گسترش، نه زور است و نه اقتصاد، بلکه عقل فطری و جذابیت های منحصربفرد اسلام است.
چهارده، این تمدن، "آرامش بخش" است؛ یعنی آلام بشری را کاهش می دهد و به بسط و تعمیق صلح پایدار کمک می کند.
ایشان خاطر نشان کرد: برای ورود به بحث آزادی، لازم است نخست به اقسام و معانی چندگانه آزادی توجه شود. یک موقع، منظور از آزادی، همان اختیار در برابر جبر است. اسلام، انسان را موجودی مختار می داند هرچند به تفویض کامل امور از ناحیه خداوند به انسان نیز قائل نیست. بنابراین، امام صادق علیه آلاف التحیة و الثنا می فرمایند، در این عالم، نه جبر است و نه اختیار بلکه امر بینهما است. لذا ما نه جبری هستیم و تفویضی. البته دقت بفرمایید که منشا همه آزادی های انسان، همین مختار نسبی بودن انسان در این عالم است. اما بحث ما در این نشست، جبر و اختیار نیست.
حجت الاسلام والمسلمین غلامی بیان داشت: معمولا برای آزادی دو قسم عمده یعنی آزادی فردی و آزادی اجتماعی ذکر می شود. آزادی فردی، خودش به اغلب اقسام آزادی اجتماعی قابل تقسیم است لکن رایج این است که آزادی اجتماعی را به آزادی فکری، آزادی فرهنگی، آزادی سیاسی و آزادی اقتصادی تقسیم کنند. روشن است که آزاداندیشی در ذیل آزادی فکری است و معنای آن عبارت است از آزادی بروز و ظهور یک فکر و اندیشه.ممکن است سئوال شود که در تعالیم اسلامی، آزادی فردی اصالت دارد یا آزادی اجتماعی؟ در پاسخ می توان گفت، بر فرض قبول مدنی البطبع یا مدنی بالاضطرار بودن انسان، در نظر گرفتن انسان مستقل از جمع، دشوار یا نادر است. بنابراین، نمی توان آزادی فردی را بدون لحاظ آزادی جمعی معنا کرد. در اینصورت، باید گفت آزادی فردی محترم است، لکن این آزادی نباید سلب کننده آزادی دیگران در جامعه بشود. معنای این سخن، شاید این باشد که در عین محترم بودن آزادی فردی در قلمرو خود، اصالت با آزادی اجتماعی است و آزادی فردی بر فرض وجود قلمرو اختصاصی برای آن، در پرتو آزادی جمعی محقق می شود.
ایشان افزود: از طرف دیگر، این پرسش قابل طرح است که نسبت آزادی فردی و اجتماعی با آزادی معنوی چیست؟ به نظر می رسد، آزادی معنوی را نباید از آزادی فردی و اجتماعی جدا کرد. از نظر ما، آزادی معنوی و آزادی مادی به عنوان نقطه مقابل آن، لازم و ملزوم یکدیگرند. از سوی دیگر، اسلام یک دین اجتماعی است و وجود آزادی معنوی منوط به شکل گیری جامعه مطلوب اسلامی است.در اینجا لازم است اجمالا به تعریف آزادی فردی و اجتماعی اشاره ای داشته باشیم. احتمالا، در تعالیم اسلامی، آزادی فردی و اجتماعی عبارت است از نبود مانع غیر طبیعی برای تحقق اراده انسان در جهت رشد مادی و معنوی.
در واقع، هر چیزی که مانع اراده آدمی در به فعلیت رسیدن قابلیت هایانسان بشود، مقابل آزادی است. اینکه گفته شد مانع غیر طبیعی، از این جهت است که این عالم، عالم حرکت است، یعنی همه موجودات به سمت کمال خود به سرعت در حرکتند و این امر حتما تزاحماتی را در عالم مادی بوجود خواهد آورد که خود این تزاحمات، آزادی انسان را محدود می کند. با این حال، انسان برای کاهش دادن به این تزاحمات اختیار دارد لکن همه این ها نمی تواند نقش طبیعت در محدود سازی آزادی او را منتفی کند.
دکتر غلامی گفت: یک نکته ای که مایلم عرض کنم، فاصله آزادی ذهنی و آزادی عینی است. ممکن است بحث و گفتگوی انتزاعی از آزادی مطلق و بی حد و حصر روا باشد لکن آنچه مسلم است، در این عالم و در مقام عینیت، چیزی به عنوان آزادی مطلق وجود ندارد، چرا؟ برای اینکه به جز طبیعت که محدود کننده آزادی است، رعایت حقوق و آزادی دیگران، خود مهم ترین حد و مرزی است که بوسیله قانون برای آزادی معین می شود. با این حال، می توان به جای آزادی آزادی مطلق، از آزادی حداکثری در برابر آزادی حداقلی صحبت کرد که در مقام عینیت قابل تصور است.در تعالیم اسلامی، تحقق آزادی دو ضامن دارد که یکی "عدالت" و دیگری "اخلاق" است. دقت بفرمایید که ما عدالت و اخلاق را تضمین کننده آزادی بشر می دانیم نه سلب کننده آزادی او؛ چرا؟ برای اینکه عدالت و اخلاق، هر دو زمینه ای را فراهم می کنند تا اولا قابلیت های موجود در انسان برای رشد شکوفا شود، و ثانیا، بستری را مهیا می کنند تا این قابلیت ها در فرصت های عادلانه محقق بشود. در چنین شرایطی، هر کس که قابلیت بیشتری دارد، به شرط آنکه جلوی به فعلیت رسیدن قابلیت های دیگران را نگیرد، قادر است به سمت شکوفایی و ثمردهی قابلیت های خود حرکت کند و بسیاری از موانع را از سر راه او برداشته می شود. لذا می توان گفت، در جامعه ای که عدالت و اخلاق نیست، آزادی هم نیست هرچند واژه آزادی دائما سر زبان ها باشد. من می خواهم عرض کنم، بعضی تصور کرده اند به دلیل کمبود واژه آزادی در متون دینی، اسلام به آزادی بهاءنداده است این در حالی است که وجود عدالت یعنی وجود آزادی لکن وجود آزادی تنها، لزوما به منزله وجود عدالت نیست.
رئیس مرکز پژوهش های علوم انسانی و اسلامی صدرا افزود: توجه داشته باشد که "امر به معروف و نهی از منکر" در اسلام نیز یکی از مهم ترین روش های اعمال عدالت است. معروف، آن چیزی است که برای عقل آدمی شناخته شده است و منکر، آن چیزی است که برای عقل انسان غریبه و ناشناخته است. بنابراین، امر به معروف و نهی از منکر، یعنی حرکت در جهت عقلانی کردن جامعه. با این وصف، کسانی از امر به معروف و نهی از منکر بیم دارند که به دنبال عقل ستیزی و شرارت هستند. در اینجا لازم است دو نسبت دیگر را هم توضیح دهیم؛ یک، نسبت دموکراسی با آزادی و دو، نسبت دولت با آزادی.
ایشان در ادامه خاطر نشان کرد:از نظر بنده، دموکراسی به معنای متعارف که حاکمیت نصف به علاوه یک اعضا جامعه بر سایر اعضا جامعه است، حتما مخل بعضی از آزادی هاست. به بیان دیگر، دموکراسی استبداد علیه اقلیتی است که سقف آن، 49% اعضا جامعه است که تنها با فاصله 1% درصد تحت حاکمیت گروهی دیگر قرار گرفته اند. اینکه ما در تعالیم اسلامی از "مردم سالاری دینی" صحبت می کنیم، یکی از دلایل آن، این است که بتوانیم با وارد کردن دین و به تبع آن، عدالت به صحنه، از دموکراسی تا حدی استبداد زدایی کنیم.از طرف دیگر، دولت در جامعه اسلامی، به شرط آنکه نقش و جایگاه خود را محترم بشمارد و به سمت تولی گری و رقابت با مردم نرود، نه تنها مانع آزادی نیست، بلکه به عنوان مجری عدالت، خود ضامن دیگری برای آزادی است. لذا ما در تعالیم اسلامی، دولت را خصم آزادی قلمداد نمی کنیم، هر چند همانطور که اشاره کردم، اگر دولت ها از قلمرو خودشان خارج بشوند، می توان از آنها به عنوان تهدیدی برای آزادی تعبیر کرد.
ایشان با طرح این پرسش که آزادی در اسلام با آزادی در غرب چه تفاوت های عمده ای دارد؟ در پاسخ به چهار تفاوت اصلی اشاره نمود:
یکم، در اسلام، بر خلاف نظام اومانیستی در غرب، آزادی به معنای خود پرستی نیست.
دوم، در زندگی اجتماعی، اصالت با آزادی اجتماعی است نه آزادی فردی و این آزادی در پرتو آزادی اجتماعی محقق می شود.
سوم، آزادی در اسلام، هیچ منافاتی با عدالت و اخلاق ندارد لکن در غرب، عدالت و اخلاق با آزادی متعارض شمرده می شوند. اگر جان رالز هم می آید و نظریه عدالت را ارائه می کند، آن را در ذیل پارادایم لیبرالیسم به نحوی تفسیر می کند که عدالت عملا به ویترینی برای لیبرولیسم تبدیل شود و عملا خاصیت خود را از دست بدهد.
چهارم، دولت در نظر اسلام، مادام که حد و اندازه خود را درک کند، حافظ آزادی است و نه مخرب و ویرانگر آن.
دکتر غلامی در ادامه افزود: بنده در این بحث، قصد دارم به یک حقیقت مسلم اشاره کنم و آن اینکه، اسلام فراتر از قبول آزادی، مدافع سرسخت آن است. چرا؟ برای اینکه اسلام بدون وجود آزادی حقیقی به هدف خودش که رشد و تعالی انسان است نمی رسد. به بیان دیگر، بذر اسلام در بستر آزادی می روید و لذا اسلام در پی باز کردن بندهای اسارت از دست و پای بشر است.
قرآن مجید در سوره اعراف آیه 157 درباره برنامه اسلام می فرماید : و یضع عنهم إصرهم و الاغلال التی کانت علیهم. یعنی اسلام آمده تا بارهای سنگین را از دوش، و زنجیرها را از گردن انسانها بردارد. در اینجا احتمالا منظور آزادی فکری است. دقت بفرمایید، تا آزادی فکری بوجود نیاید و انسانها بیدار نشوند و نتوانند خود را از بت ها و معبودهای شیطانی برهانند، آزادی های دیگر محقق نمی شوند. لذا این درست است که آزادی فکری بر سایر اقسام آزادی، تقدم زمانی و رتبی دارد.
رئیس مرکز پژوهش های علوم انسانی و اسلامی صدرا در پاسخ به سوالی مبنی بر اینکه اصولا چرا شکل گیری تمدن نوین اسلامی به آزادی محتاج است، چند نکته را بیان داشت:
اول اینکه، تمدن نوین اسلامی، مولود خودشناسی است و خود حقیقی در بستر آزادی فکر و اندیشه، و آزادی عقیده شناخته می شود.
دوم اینکه، تمدن نوین اسلامی، محصول تحقق اراده همه انسان ها و همه مؤمنین است نه تحقق اراده عده ای خاص به نام اشراف یا حکومت؛ از سوی دیگر، اراده انسانها در بستر آزادی عینیت پیدا می کند.
سوم اینکه، تمدن نوین اسلامی، مولود ظهور حداکثری استعدادها و ظرفیت های انسان مسلمان است؛ محصول خلاقیت ها و نوآوری هاست و این خلاقیت و نوآوری بدون آزادی پدید نمی آید.
در اینجا باید این مطلب را متذکر شوم که بنابر چهارده ویژگی ای که برای تمدن نوین اسلامی برشمردم، این تمدن، نه تنها مولود آزادی اجتماعی است، بلکه "آزادی زا" هم هست. چرا؟ چون، علاوه بر اینکه شکوفایی و رشد تمدن محتاج حفظ و گسترش آزادی است، خود تمدن نوین اسلامی نیز با بسط عدالت، به طور طبیعی، به زایش آزادی حقیقی کمک می کند.
بحث بعدی و فراز آخر عرایض بنده، مربوط به موانع تحقق آزادی در مسیر شکل گیری و رشد تمدن نوین اسلامی است. از نظر من، آزادی در مسیر شکل گیری این تمدن، با چند مانع بزرگ روبروست:
یک، "معرفت سوزی"؛ یعنی جریانی که انسان را از فهم عمیق عالم دور کرده و نوعی کم بینایی شدید را بر انسان تحمیل کرده است. این کم بینایی به خاطر این است که غرب یک چشم انسان که همان چشم حقیقت بین و ماورائی اوست را کور کرده است. در اشعار قدیمی ما، وقتی از دیو یک چشم سخن به میان می آید، ناظر به همین قضیه غمگین است.
دو، "تحریف و مسخ آزادی" که عملا موجب شده که آزادی به مفهومی توخالی تبدیل شود. امروز مفهومی از آزادی در جهان در حال اشاعه است که هیچ نسبتی با گوهر آزادی ندارد.
سه، "عدالت ناباوری و اخلاق گریزی" که توضیح آن گذشت.
چهار، "حزب زدگی و جناح پرستی" که از آن می توان به استبداد حزبی نیز تعبیر کرد. واقعیت این است که معبود بعضی ها جناح خودشان است و لذا آزادی را به راحتی قربانی اهداف جناحی خود می کنند.
پنج، "توطئه و فتنه" هرچند با پرچم آزادی باشد. واقعا باید به فتنه گران اعتراض داشت که در طول این 38 سالی که از انقلاب گذشته با توطئه های پی در پی خود و ایجاد شرایط شبه امنیتی، دایره آزادی را در کشور ما تضییق کرده اند. بیایید دست از فتنه و همکاری با بیگانه بردارید تا مردم به ویژه اهل فکر بتوانند از آزادی بهره های لازم را ببرند.
شش، "تجاری شدن آزادی"؛ یعنی تبدیل شدن آزادی به یک کالای لوکس و قابل خرید و فروش؛ همین تجاری شدن آزادی، زمینه "میلی شدن" آزادی و نسبی شدن مفهوم آن را فراهم می کند.
هفت، "استعمار فرانو یا جهانی سازی" که با یکدست سازی و قالب بندی انسانها و حذف تنوع و تکثر فکری و فرهنگی، به دنبال سلب آزادی از بشر است که متاسفانه امروز انسانهای بسیاری در شرایط ناهوشیاری و مستی تسلیم آن شده و با دست خودشان با آزادی مبارزه می کنند!
پس از اتمام همایش حجت الاسلام والمسلمین دکتر غلامی به همراه دکتر ثقفی رئیس دانشگاه و جمعی از معاونین، مدیران دانشگاه از نمایشگاه تمدن نوین اسلامی در محل مجتمع ایثار دانشگاه دیدن کردند.